Konusu Belirli Tutarın Altındaki Davalar Hakkında Temyiz Kanun Yoluna Başvurulamamasını Öngören Kural Anayasa'ya Aykırı Bulunarak İptal Edilmiştir

[Diğer Mevzuat Sirküleri - No: 2023/24]

ÖZET:

İdari Yargılama Usulü Kanunu  (İYUK)’un 46/1-b maddesi uyarınca,  Danıştay dava dairelerinin nihai kararları ile bölge idare mahkemelerinin, konusu yüz bin Türk lirasını (2023 yılı için 581.000.- TL’yi)   aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar Danıştay’da temyiz edilebilmekte, bu tutarın altındaki davaların ise temyiz konusu olabilmesi mümkün bulunmamaktadır.

Sözü edilen kuralın Anayasa’ya uygunluk durumunu değerlendiren Anayasa Mahkemesi, “26.07.2023 tarihli ve E. 2023/36, K. 2023/142 sayılı Karar”ında, yukarıda belirtilen Kanun maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, iptal hükmünün ise Kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak 9 ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir.

İptal kararı 13.10.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış olup, 9 ay sonra (13.07.2024 tarihinde) yürürlüğe girecektir.

DETAYLAR:

1- İTİRAZ KONUSU KURAL

İtiraz konusu kuralda,  konusu 581.000 TL’nin üzerinde olan davalar hakkında bölge idare mahkemelerince verilen hükümlerin temyiz incelemesine tabi tutulacağı öngörülmüştür.

2- BAŞVURU GEREKÇESİ

Başvuru kararında özetle; itiraz konusu kuralla öngörülen durumun mahkemeye erişim hakkı, hükmün denetlenmesini talep etme hakkı, ölçülülük ve kanuni hakim ilkeleri ile bağdaşmadığı belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

3- ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DEĞERLENDİRMESİ

Kurala  konu  parasal  sınırın  her  yıl  yeniden  değerleme  oranına  göre  güncellenmesi nedeniyle  işlem  veya  eylem  tarihi, idareye  başvuru  tarihi,  dava  tarihi,  ilk  derece mahkemesi  karar  tarihi  veya  istinaf  merciinin karar  tarihi  itibarıyla  farklı aşamalarda farklı şekillerde uygulanması söz konusu olabilir. Ayrıca idari yargılamada kanun yollarını düzenleyen kanunlarda da bölge idare mahkemesi kararlarına karşı temyiz başvurusunda bulunmak  için  geçerli  parasal  sınır  belirlenirken anılan tarihlerden hangisinin dikkate alınacağı hususunda herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle yargılama süreçlerinden dolayı daha önce temyize tabi olan bir karar, bölge idare mahkemesinin karar tarihi itibarıyla kesin olabilir.

Bu itibarla,  kuralda temyiz kanun yoluna başvuru açısından hangi tarihteki parasal sınırın  uygulanacağı hususunun  açık,  net ve tereddüde  yer  vermeyecek  şekilde düzenlememiş olması nedeniyle kuralın kanunilik şartını taşımadığı değerlendirilmiştir.

Usul ekonomisi ve makul sürede yargılama ilkeleri açısından önemsiz sayılabilecek bazı davalarda verilen kararların kesin olması hükmün denetlenmesini talep etme hakkına aykırılık teşkil  etmediği  gibi  ilk  derece mahkemesi  kararlarına  karşı  yapılan  istinaf başvurusunun   reddine   ilişkin   kararlar   da   hükmün  denetlenmesi   hakkına   aykırılık oluşturmaz.  Ancak,  bölge idare mahkemesince istinaf başvurusu  kabul edilerek  ilk derece mahkemesi kararının kaldırılması ve işin esası hakkında karar verilmesi halinde bölge idare mahkemesinin ilk elden verdiği bu karara karşı temyiz kanun yoluna başvurulamaması hükmün denetlenmesi hakkına aykırılık teşkil edebilir. Zira konusu istinaf sınırının  üzerinde  olup  581.000  TL’nin  altında  kalan uyuşmazlıkların  tamamının tutar   açısından   önemsiz   olduğu   söylenemez  ve  kural nedeniyle bölge   idare mahkemesi kararlarına karşı temyiz kanun yoluna başvurulamamaktadır.

Bu kapsamda, tutarı itibarıyla önemsiz olduğu kabul edilemeyecek vergi, tam yargı veya iptal davasında, ilk kez bölge idare mahkemesince davacı aleyhine bir hüküm kurulması  durumunda  kural  nedeniyle  bu  hükmün denetlenememesi  kişilere  aşırı külfet yüklemektedir. Ayrıca Danıştayın iş yükünün azaltılması amacı ile davacıların hükmün denetlenmesini talep etme haklarını kullanmadaki menfaatleri arasındaki sonuç olarak konusu 581.000 TL’nin altında kalan tüm vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlerden kaynaklanan davalarda ilk kez davacılar aleyhine hüküm kuran bölge idare mahkemesi kararına karşı temyiz kanun yoluna başvurulamaması hükmün denetlenmesini talep etme hakkına orantısız bir sınırlama getirmektedir.

Anayasa Mahkemesi yukarıda yer verilen gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.

Ek:
1-Anayasa Mahkemesi’nin 26.07.2023 Tarih E.2023/36, 2023/142 Sayılı Kararı

Sirküleri PDF formatında indirmek için  buraya tıklayınız.

Saygılarımla,
Ferdi Asım Hellaç
Mali Müşavir